Świat ponownie wydany

Tekst pierwotnie ukazał się w tygodniku Kultura Liberalna.

Rynek komiksowy w Polsce jest rynkiem niewielkim. Z racji tego, mimo istnienia sporej grupy fanów i dość długich tradycji, nie dorobił się jeszcze grupy teoretyków z prawdziwego zdarzenia.

Krytyka komiksowa w większości sprowadza się do kilku zawodowych dziennikarzy piszących o komiksie niejako „z rozdzielnika”, kilku faktycznych znawców i całej masy zapaleńców, piszących w sieci.  Krytykę komiksową dla laików uprawia Przekrój czy Gazeta, bardziej zainteresowani fani czytają magazyny internetowe jak Kolorowe Zeszyty czy Motyw Drogi, lub szukają tekstów na nielicznych branżowych portalach.

Niestety, taki kształt grona krytycznego sprawia, że polska teoria komiksu sprowadza się niemal wyłącznie do recenzji. Nieliczne opracowania teoretyczne to w zasadzie prawie wyłącznie prace zawodowe i naukowe pasjonatów. W nielicznej grupie znawców tematu pojawiają się wprawdzie znane postacie, jak Adam Rusek, piszący konsekwentnie opracowania o polskim komiksie i jego historii, czy Krzysztof Skrzypczyk, którego Sympozjum Komiksologiczne jest inicjatywą ze wszech miar ciekawą, lecz niestety dyskontowaną przez zbyt radykalną postać samego twórcy, antagonizującą niepotrzebnie środowisko.

W tej sytuacji cieszy wznowienie znanej książki Jerzego Szyłaka Komiks: Świat przerysowany. Sama postać autora znana jest dobrze nie tylko w tzw. środowisku. Jest jednym z nielicznych akademików komiksowych w kraju – z tematyki kolorowych zeszytów obronił magisterium, doktorat, wreszcie się habilitował. Jest także scenarzystą komiksowym i bywa krytykiem.

Komiks: Świat przerysowany powstał już dość dawno i jego aktualność kończy się w połowie lat 90-tych, jednak ze względu na tematykę i strukturę nowe wydanie nie dezaktualizuje się. Książkę tę można bowiem spróbować określić mianem zarysu historii komiksu na świecie i w Polsce w XX wieku.

W dość przystępnej, także dla laika, formie dr Szyłak omawia zjawisko medium komiksowego, jego powstanie i dzieje. Porusza najważniejsze w takim przypadku zagadnienia jak prądy artystyczne, trendy, mody oraz zmiany następujące na przestrzeni dekad – szczególnie ciekawe, ponieważ analizuje je w kontekście szerszych zmian i przyczyn spoza medium, które na jego kształtowanie wpływały.

Całość jest bogato ilustrowana – mimo braku koloru, książka nadrabia dosyć dużym formatem, co pozwoliło zaprezentować wiele ciekawych pasków, plansz i ilustracji dających przegląd artystycznych dokonań w obrębie medium. Ilustracje dobrane są pod kątem omawianych w danym rozdziale zagadnień i pozwalają na dobre zorientowanie się w materiale.

Jest to doskonałe kompendium podstawowej wiedzy – zarówno dla fana, który ciekaw jest ewolucji i źródeł swojego ulubionego nurtu w komiksie, jak i dla osoby sięgającej po opowieści obrazkowe jedynie sporadycznie. Ten pierwszy znajdzie w książce świetną bazę do poszukiwań i dalszych lektur z rzetelnie opracowanej bibliografii, która pozwoli odkryć mu zupełnie nowe spojrzenie na swoją kolekcję. Ten drugi na pewno chętnie dowie się, że komiks to nie tylko Kaczor Donald (a w polskim przypadku małpa Tytus) i być może zdecyduje się na poszukiwania pozycji dla siebie. Tym bardziej, że ogromna ilość pozycji prezentowanych w książce zdążyła się od czasu jej pierwotnej publikacji ukazać w Polsce. W ten sposób z pewnego kompendium, swoistego informatora o komiksie światowym, pozycja ta przesunęła się w kierunku informatora historycznego.

Z pewnością, mimo odrobinę zbyt akademickiego charakteru, jest to książka dla każdego. Nie trzeba być maniakiem rysunkowych opowieści, nie trzeba wiedzieć, kto pierwszy (lecz nie ostatni) otrzymał Pulitzera za swój komiks czy też który serial ukazywał się co dzień przez pół wieku. Nie trzeba – ale po lekturze książki Komiks: Świat przerysowany z pewnością uważny i ciekawy czytelnik te informacje posiądzie. I być może lektura ta zachęci go do sięgnięcia nie tylko po opracowania teoretyczne, lecz po któryś z wielu wymienionych tytułów z ogromnego dorobku ponad wiekowej historii medium.

Takie książki – teraz, gdy w Polsce istnieje już prawdziwy rynek komiksowy – powinny powstawać coraz częściej.

Komiks: Świat przerysowany (wydanie II)